klaus fuchs

2000'lerin ortasında bir çay ocağında oturmuş öğle arasını geçiriyorum ve çay içip türkiye gazetesi okuyorum. şimdi adını hatırlayamadığım bir köşe yazarı, atom bombasının sırrını ruslara veren ajanının öldüğünü yazıyor. hikaye müthiş. adam esasında bir rus yahudisi. zamanında babası almanya'ya göçmüş ve fizik öğrenimi görmüş. naziler iktidara geçince tekrar memleketi rusya'ya gitmiş. burada yeni baştan eğitime tabi tutmuşlar. kusursuz bir ingilizce ve amerikan adetlerini öğretmişler. sonra ver elini nazilerden kaçan yahudi rolü ile amerika. manhattan projesine dahil olmuş. öyle bir amerikalı olmuş ki beyzbol bile oynuyor. gel zaman git zaman sırları ruslarla paylaşıyor. sonra pırrr, ülkesine gidiyor. sovyetlr birliği kahramanlık nişanları ve vs.'lere boğuluyor. herifin yaptığı büyük bir iş elbet. ne alsa hak eder.

ama bu bombanın çalınma hikayesini aynı gazetenin arşivlerinde defalarca aratmama rağmen bulamadım. internette arama yaparken yine bu hikayeye rastlamadım. üstelik adamın adını da hatırlamıyorum. herif tam bir sır oldu benim için. ama arama yaparken klaus fuchs ile tanıştım. bazı kaynaklarda soyadı fox olarak da geçiyor. fuchs'un almanca bir kelime, tilki demekmiş. neyse, bir çok değişik siteden derlediğim atom bombasının çalınma hikayesine başlayalım..

büyük savaş başlamadan önce einstein önderliğindeki bir grup bilim adamı, amerikan başkanı franklin d. roosevelt'e bir mektup yazar. nazi almanya'sı atom bombası üretmek üzeredir. böylece manhattan projesi başlar. j. robert openheimer liderliğindeki ekipte edward teller, enrico fermi, david bohm, james frank, emilio serge, felix bloch, rudolf peierls, james chadwick, otto frisch, eugene wigner, leo szilard ve klaus fuchs vardır ve iki milyar dolar harcanır, bomba üretilir. hiroşima ve nagazaki'ye atılır. yüzbinlerce insan öldürülür. grup lideri openheimer, amerika doğumlu bir alman yahudisidir ve sola yatkın bir insandır. hidrojen bombasının yapımının gereksizliği konusunda edward teller ile kapışmıştır.

3 eylül 1949'da amerikan hava kuvvetleri meteoloji uçağı, kamçakya yarımadası üzerinde uçarken, radyoaktivite ölçüm cihazları bir anormallik fark eder. uçak, olağandışı bir hava kirliliğinin içinden geçmiştir. ertesi hafta, bu kirli havanın pasifiği geçerek kuzey amerika'ya vardığı tespit edilir. uçaklar tekrar havalanır, yeni numuneler alınır ve sonuç tam bekledikleri gibidir. numunelerde plütonyum ve doğal olmayan elementlerin izleri vardır. ruslar kamçakya yarımadasında atom bombasını patlatmıştır.

olay amerika'nın yöneticileri arasından bomba gibi patlamıştır. sadece kendi ellerinde olduklarını sandıkları ve bu sayede yüzlerce yıl dünyayı yöneteceklerine inanan amerikalılar panikler. amerika'da komünist avı başlamıştır. cumhuriyetçi joseph mccarthy, 57 tanesi tanınmış 284 komünisttin dışişleri bakanlığında çalıştığını senatoda haykırır. komünist avı başlamıştır. olay sinema sektörüne kadar uzanır. bizim kayserili elia kazan, muhbirlik yapar, arkadaşlarını satar.

2 şubat 1950 günü los alamos bilimsel laboratuarından teorik fizik bölümünde en üst seviyelerde görev yapan emil julius klaus fuchs, casusluk iddiası ile tutuklanır. fuchs, nazi almanya'ından kaçıp, 1933'de ingiltere'ye sığınmış bir kişidir. ailesi şiddet ve savaş karşıtı quarker mezhebine dahildir. los alamos'a da ingiliz ekibinin üyesi olarak gider. 1943'den sonra bombanın üretim sürecine dahil olmuştur. almanya'dan kaçmadan önce alman komünist partisinin üyesidir. tutuklandığında ingiliz nükleer araştırma merkezinin de başıdır. atom bombasının sırlarını ruslara vermekle suçlanır. fuchs, los alamos'da çalışmaya başladığından beri, tüm savaş boyunca, atom bombasının üretimi ile ilgili gizli belgeleri ruslara aktardığını kabul eder. sırları rus ajanı ruth werner aracılığı ile iletmiştir. hidrojen bombasının sırlarını siyah bir çanta içinde feklisov'a verirken de suç üstü yakalanmıştır. rusların noel baba dediği adam ortaya çıkmıştır. sonia lakaplı, ev kadını kılığı hiçbir şüphe çekmeyen werner ise asla yakalanamadı.

sovyetlerde bu casusluk işinin başında beria bulunmaktadır. beria, küçük çocuklardan hoşlanan, tam bir cani olmasına rağmen işi başarıyla kotarır. kanada'dan allan nunn may'den formüller ve uranyum parçalarını, 1945'de new mexico'da patlatılan trinity'nin mavi kağıda çizilmiş kopyalarını fuchs'dan ve buma pontecorvo'dan öğrenir. işin bilim kısmını ise harry gold, david greenglass ve karı koca rosenberg'ler aracılığı ile halleder. amerikalılar tüm dünyayı atom bombası ile idare edebileceğini sanarken, beria o işi çoktan halletmişti bile.

tabi salt istihbarat faaliyetleri ile bu işlem bitmez. sovyet bilim heyeti başkanı igor vasiliyeviç kurçatov'tur ve khariton ile zeldoviç de ekibin içindedir. hatta beria, gelen istihbarat bilgilerini test amacıyla kullanır. ama ilk sovyet atom bombası, trinity'nin aynısıdır.

artık dünya tek bir kutbun hükmü altında değildir. japonya'ya karşı atom bombasını kullanmaktan çekinmeyen amerika, kendisine karşı da kullanılabilecek silahı görünce soğuk savaş dönemi başlamış olur. tüm bu işin altında ise kalın kol kaslarına sahip savaşçılar değil, düşünen fizikçiler vardır.