bursa hakkında bilmediğiniz her şey

+ bursa'yı kim kurmuştur?

- bursa'yı ünlü kartacalı komutan hannibal kurmuştur. romalılardan kaçan hannibal, kendisine yardım eden ve yurt veren bithynia kralı olan prusias adına şehri kurmuştur. ancak prusias, roma tehditi sonucu hannibal'a şehri terk etmesini söyler. şehir iö 4.yy'da kurulmuştur.

+ kuruluşuna dair efsane var mıdır?

- elbette. vakti zamanında ülkenin birinde yaşayan çobanın hayvanları hükümdarın bahçesine girer. bu duruma hiddetlenen hükümdar çobanı ülkeden sürgün eder. sürgün edildiği yeri gören çoban bu cezaya çok sevinir. çünkü, sürüldüğü yer yemyeşil ormanlarla kaplı, suyu, avlağı, otlağı bolmuş. yer yer kaynayan sıcak sulardan yükselen buharlar bu güzelim yere düşsel bir görünüm vermekteymiş. hemen yakınında yükselen ulu bir dağ ise tanrısal heybetiyle bu güzellikleri taçlandırıyormuş. çoban bu sürgün yerinde bolluk içinde çok rahat bir yaşam sürmüş. onu başkaları izlemiş, bu güzel yerde oluşan köy zamanla genişleyip büyük bir kent olmuş.

+ uludağ da neyin nesidir?

- uludağ'ın eski adı keşiş dağıdır ve bizans zamanında orada bulunan büyük bir keşiş manastırından adını almaktadır. hatta güneydoğudan esen keşişleme rüzgarı, adını uludağdan almıştır. biliyorsunuz, rüzgar yönleri istanbul'a göre belirlenmiştir. hristiyanlıktan önce uludağ'da büyük bir zeus sunağı olduğu söylenmektedir.

+ zeus'la bursa'nın ne alakası var ki?

- zeus biliyorsunuz zamanın yaratıcısı kronos'un oğludur. kronos, kendisini tahtan indirip yerine geçecek bir oğlunun doğacağını öğrenince onu öldürmeye karar verir. ancak zeus'un annesi rheia binbir zorluk zorluk altında kendini keşiş dağına atar. bir mağraya saklanır ve mağranın ağzında da insanlar kılıç ve kalkanları birbirine vurup, ses çıkartıp, mağradaki sesin kronos'un kulağına gitmesine engel olurlar. zeusla bursa'nın alakası ve kılıç-kalkan oyununun temelidir budur.

+ eee, bundan başka bursa barı var. o da mı zeus ile alakalı?

- ne alaka lan. bursa 1326'da alınınca oraya ilk yerleşen türkler erzurum'dan gelmiştir. erzurumlular bursa'ya yerleşirken erzurum barı adlı oyunlarını da bursa'da oynamaya başlamışlardır. bugün hem bursa barı, hem de erzurum barı vardır.

+ al sana zor bir soru. fomara da neyin nesi?

- şimdi osmangazi meydanı denilen meydanın ilk adı şehreküstü meydanıdır. biliyorsun, santral garajdan çıkıp, fevzi çakmak caddesini takip edersen bu meydana çıkarsın. işte 1930'larda orada italyan bir tütün şirketi varmış ve adı da fumara imiş. fumar italyanca tütün demektir. neyse, gel zaman git zaman meydanın adı fomara meydanı kalmıştır.

+ şehreküstü ne be?

- bursa türkler tarafından alınınca bir kısım yahudi şehirden ayrılır ve şehreküstü civarına yerleşir. o yüzden türkler yahudilerin şehre küstüğünü düşünüp orayı öyle adlandırırlar. gerçi artık orası şehir dışı falan değildir. şehrin tam göbeğidir.

+ eee ama ben bursa'da hiç saray görmedim?

- o sarayı bir tek salaklar göremez zaten. kör, baksana koskoca tophane var. orası eski bizans sarayıdır. kalıntıları da az buçuk bellidir. hatta aşağı tarafta mağara benzeri yerleri de görürsün. işte orası da bursa sarayının zindanlarıdır.

+ ha, ama tophanenin başka bir yanı meşhurdur.

- o konuya değineceğini biliyordum. 70'lerin sonlarında parasız kalan bir kısım kadın ve erkek tophane'nin arka taraflarında iş tutarmış. o zamanlar pislik içinde bir yermiş tophane. ne kadar gerçektir, bilemiyorum.

+ ya bursa'nın iskenderinden başka yiyecek bir şeyi de yok aslında.

- sen harbiden salaksın. kestane şekerini unutmanı hoş görüyorum neyse. ama bundan başka mesela bağdat hurması adlı nefis bir tatlısı vardır. yazları satılan soğuk muhallebisi yani bıcı bıcı'sı vardır. inegöl köftesini hiç saymıyorum bile. orası inegöl, bursa değil.

+ hmm, ama bursa'da öyle ahım şahım bir mekan yok ki?

- e o konuda biraz haklısın. ama arap şükrü sokağı var ve güzeldir. altıparmak'ın şehreküstü girişindedir. ayrıca setbaşı köprüsünün altını çok uygun bir mekandır. kültürpark'ta sevgilinle istediğin gibi yiyişebilirsin. ben denedim, oluyor. ayrıca yine altıparmak'ta 2 sinema vardır. yalova yolunda da sinema salonu bulunur. mudanya ve gemlik'te deniz, karacabey ve iznik'te göl vardır. denizde çadırını kurup, göl kenarlarında kamp yapabilirsin.

+ kültürpark'ta sanırım erkek erkeğe yiyişiyorsunuz ahaha?

- sen harbi salaksın. isteyen erkek erkeğe yiyişir ondan bana ne. ama senin ne demek istediğini anladım. argoda "bursalı" manasına gelen kelimeyi kastediyorsun. şimdi canım benim, zeki müren bursa doğumlu olsa bile aslen antalya'nın müren kazasındandır. zaten onun bursa'ya gömülmesi de saçma. bodrum'u daha çok severdi. bursa ile alakası kalmamıştı. neyse, diğer ünlü "bursalılar" ise bursalı değildir. bülent ersoy, adanalıdır. kuşum aydın, kasımpaşalıdır. fatih ürek, erzurumludur. yılmaz morgül, artvinlidir.

+ ee, niye peki bursalılara öyle diyorlar?

- bunun sebebi 70'li yıllarda eskişehir ile bursa arasındaki futbol rekabetidir. eskişehir'de oynanan oynanan maçlarda eskişehir taraftarları zeki müren yüzünden "hop hop bursa top bursa" diye tezerruhat yaparmış. işte oradan tüm türkiye'ye bu olay yayılmıştır.

+ hadi ya! neyse, yedim sayayım. sizde aslında çok türbe var. onlar neyin nesi?

- bursa 1326'da alınınca bir sürü islam alimi, abidi, arifi gelip bursa'ya yerleşir. rivayete göre bunların çoğu da rüyalarında bursa'yı görüp gelmiştir. şimdi adlarını teker teker sayamam ama cahil halk arasında bir söylenti vardır. bursa'da 99 evliyanın türbesi varmış. eğer 1 tane daha olsaymış, bursa, medine hükmünde bir şehir olacakmış.

+ tamam ağbi. ama söylemeden geçemicem. "ben neler gördüm, bursa kültür parkında. bursalının farkının, tüm türkiye farkında..!"

- sana iyi bir dayak atmak lazım aslında. bak canım, eskişehirlinin biri bursa'ya gelmiş. sonra da memleketine dönmüş. bursa'yı arkadaşlarına anlatıyormuş. "burrrsa'ya bir girişim vardı, ayy bi de kız çıkışım vardı." yani bursalılar değil, bursa'ya küçük şehirlerden gelen denyolar kültür şokuna girdikleri için ibneleşir. yani sorun bursalılar yaşayanlar değildir. bursa'ya sonradan gelenlerdir. mis gibi, tertemiz şehir görünce neye uğradıklarını şaşırıyorlar.

+ ama bursalıların çoğu kösedir.

- evet, bursa'nın yerlileri yani köylüleri harbi kösedir. havasından mıdır, yoksa suyundan mıdır bilemeyeceğim. ama harbi öyledir. gerçi zengin bursalıların çoğu istanbula göçmüştür. şimdi ise doğu karadenizliler, erzurumlular ve kürtler bursa'ya dolmuştur. bunların genelde kendi mahalleleri vardır. daha eskiden ise boşnaklar, yunan ve bulgaristan muhacırları, arnavutlar bursa'ya göç etmiş.

+ sizdeki o demiryolu caddesi de neyin nesi?

- eskiden bursa'dan mudanya'ya tren hattı varmış. atatürk bursa'nın istanbul'a olan bağımlılığını azaltmak için hattı kaldırtmış. öyle derler. ama caddenin ismi hala daha durur.

+ ağbi, lodos neyin nesi?

- lodos güneybatıdan esen sıcak bir rüzgardır. adını da rodos adasından alır. neyse, vakti zamanında bursa'ya almanya'dan uzmanlar gelir. şhir duman altındadır. almanlar şaşırır. "ya bu şehirde kimse yaşayamaz, bu duman herkesi öldürür, çabuk şehri boşaltın" derler. yetkililer güler ve "bir iki gün bekleyin" derler. bir iki gün sonra lodos eser ve tüm rüzgarı istanbul'a yollar. yani lodos, şehrin havasını mis gibi yapar. lodos olmazsa şehirde yaşanmaz. ha ayrıca; o şehirde lodos zamanı sobadan zehirlenenler ise bursa'ya yeni göçenlerdir. çünkü lodos zamanı bursa'da ya soba yakılmaz, ya da rajona göre yakılır. gerçi artık doğal gaz geldi. ben çocukken kışın geceleri sokağa bile çıkamazdım. her taraf duman olurdu. göz gözü görmezdi. hatta okullar bile tatil edilirdi.

+ peki bu başkentlik hikayesi ney?

- osmanlı kurulunca ilk başkent bursa olur. ama devlet kısa zamanda bir balkan imparatorluğuna dönüşünce başkent edirne'ye alınır. ama anadolu kısmının başkenti her zaman bursa olarak kalmıştır. hatta fetret devrinde anadolu ve rumeli'de iki ayrı şehzade hükmediyordur ve çelebi mehmet'in başkenti bursa olur. cem sultan, ikinci beyazıt'a karşı ayaklanınca bursa'dan ona şöyle der: "ülkeyi bölelim. sen rumelinin, ben anadolunun sultanı olayım." zaten cem sultan'ın da mezarı sonunda bursa'ya gömülür.

+ vay be, ne şehirmişsiniz siz öyle.

- ya ne sandın lan dallama. git şimdi bunları nette yayımla. herkes bursa'yı tanısın.

+ tamam ağbi. sağol bilgilendirdiğin için.

- ee "bursalı olmak onurdur, bursalıyım demek gururdur." - bursa büyükşehir belediyesi-