golem

insan biçimli heykellerdir. 1500'lerde yahudiler tarafından söylenen bir efsaneye göre cemaatin koruyucusu olan golem adında metal bir dev vardır. aslında tevratta sözü geçen kusurlu varlık anlamına gelen bu sözcüktür. ama zamanla çeşitli söylencelere konu olmuş ve büyülü kağıtlar yazan bilgelerin, bu kağıtları yaratığın ağzının içine ya da başına koymaları ile canlanması ve o çağlarda dini ve fiziki baskılara uğrayan yahudileri koruması anlatılır olmuştur. bu söylencelerden en ünlüsü 16. yüzyılda prag'da yaşayan haham yehuda löw ben bezuel'in yarattığı golem'in öyküdür. bu öyküye göre yaratıcısı tarafından tanrının mistik ismi shem yazılı bir kağıdın ağzına yerleştirilmesiyle golem uyanır ve prag'da yaşayan yahudileri düşmanlarına, yani anti semitik saldırılara karşı korumaya başlar.

her şey iyi hoş giderken elbette bu söylencenin de bir sonu vardır. bunlardan biri yaratılan varlığın yaratıcılarına karşı ayaklanıp dünyasal amaçlara yönelmesi, tanrının hizmetinden çıkmasıdır.

başka bir rivayete göre cumartesi günleri alnına yazılı ameth(yaşam) yazısının a harfi haham tarafından silinir ve geriye meth(ölüm) kalırmış. bu sayede golem uykuya dalarmış. bir cumartesi günü haham harfi silmeyi unutur ve bu kutsal günde golem her tarafı yakıp yıkar. haham tarafından alnındaki tüm yazı silinir ve golem tuzla buz olur. bu golem'in kalıntılarının hala prag'da ki sinegogun çatısında olduğuna dair rivayetler söylenir durur.

ilginç bir rivayette de ispanya kralı felipe iber yarımadasını müslümanlardan kurtarınca ülkeyi korumak için yahudi yazmalarına sarılır ve bir golem yapmaya niyetlenir. ama golem yapma çabaları başarısızlığa mahkum olur.

(resim; prag felsefe fakültesinin bahçesindeki temsili golem heykeliymiş)