ihtiyaçtan sanayi devrimi

yıl 1763'ü gösterirken james watt adlı, ailesi osmanlıdan göç etmiş bir ingiliz, iskoçya'da buharla çalışan ilk makinayı icat etti. peki neden buharlı bir makinaya ihtiyaç duyulmuştu?

sanayi devriminin tekstil ile başladığı bilinir. ama sanayi devriminden önce de en önemli ticaret ürünleri hep kumaş olmuştur. avrupa'nın en önemli ithalat maddeleri ipek, kumaş, porselen türü ürünlerdir. bu ürünler anadolu'dan, hindistan'dan ve çin'den gelirmiş. anadolu'dan giden kumaşlar genelde kaba kumaşlardır. meşhur turkuaz rengine sahip kumaşlara bilindiği gibi türk mavisi denir. ingilizlerin o askerinin üstündeki kırmızı renk, yani ceketleri bile türk kırmızısı adıyla anılır. ingilizler bu rengi elde edebilmek için anadolu'dan bir ermeni ve bir rum usta kaçırmış, kendi ülkelerinde o kırmızı renkli ceketleri üretmeye başlamışlardır. kot pantolunun o kumaşı bile türk kumaşı adıyla anılır.

hindistan'ın ince, tül gibi kumaşları ise sadece avrupa'yı değil, tüm dünyayı ele geçirmiştir. ingilizler de böyle kumaş imal etmeye başlamışlar, ancak maliyeti çok yüksek olduğu için hindistan malları ingiliz dokuma tezgahlarını bitirme noktasına getirmiştir. şöyle diyeyim; hindistan'da üretilen o kumaş, gemi yolculuğuna rağmen ingiltere'de 1 liraya satılıyorsa, ingilizlerin kumaşı 5 liraya satılıyordur. bu rekabete elbette daha fazla dayanamayacaklardı ve tam o sırada watt buhar makinasını icat etti.

akabinde dokuma tezgahları seri üretime geçti. böylece kumaş satış fiyatları inanılmaz bir şekilde düştü. o beş liraya imal edilen kumaşlar atıyorum 0,2 liraya kadar düştü. buhar gücü gemilerde de kullanılmaya başlandığından ticaretin masrafları düştü. önce hindistan, sonra tüm dünya ingiliz kumaşlarıyla doldu. afrika'nın elbiseye bile ihtiyaç duymayan insanlarına giyisiler satıldı. anadolu'da dokumacılık sektörü bir kaç on yılda öldü. akabinde hindistan ve çin üretim yerleri, üretimi durdurdu. hammadde ve pazar ihtiyaçları yüzünden sömürgecilik yeni bir döneme girdi.

gelişen süreçte almanların büyük katkısı ile kimyasal boya dönemine geçildi. üretim arttıkça köyden kente göç yoğunlaştı. işçi mahalleleri kurulmaya başlandı. burjuva sınıfı iyice güçlendi. yüzyılın ortalarında burjuva demokratik devrimleri başlayacaktır.

kaynak: halil inalcık ile ilber ortaylı'nın ntv'deki tarih programı.