enki

(sağdaki enki)

bir diğer adı ea olan, sümerlerin en büyük tanrısı an'ın yasal eşinden doğmayan en büyük oğlu. an'ın yasal eşi antu'dan olan kardeşi enlil, tüm dünyayı yönetme işini kura ile kazanınca kendisine aşağı dünya(denizlerin efendisi) düşer. en meşhur oğulları nergal, dumuzi ve marduk'tur. yasal eşten kasıt bildiğin kardeştir. an ile antu kardeştir. enki ise cariye diyebileceğimiz bir kadından doğmadır. bu kardeş meselesi tevratta da vardır. tevrata göre ibrahim'in eşi sara baba bir kardeşidir. ishak, bu yüzden ikinci doğsa bile, yasal eşten doğduğu için soyun devamı için seçilmiştir. yani ibrahim an ise, ishak enlil'dir, ismail ise enki.

aslında dünyaya ilk inen tanrıdır. sümerin o meşhur dicle ve fırat nehir kanallarını yaparak su akışını düzenlemiş ve tarımı başlatmıştır. ama dicle ve fırat'ı penisinden fışkıran su ile de yarattığı söylenir! yani suların tanrısı olması boşuna değildir. üstelik bilgeliğin ve zekanın da tanrısıdır. aynı zamanda kaderleri düzenleyen kişidir. emirleri hiç bir tanrı tarafından sorgulanmaz.

oğullarından dumuzi, enlil'in torunu, savaş, aşk ve fahişelerin tanrıçası iştar ile evlenince marduk'un hışmına uğramış ve kaza sonucu ölmüştür.

(sağdan ikinci enki. başlıkların iki yanında bulunan çubuk sayıları ile hangi tanrı/tanrıça oldukları belirlenebiliyor. bu tanrılar toplantısı gibi bir şey. soldan ikinci iştar. en sağdaki enlil sanırım.)

daha sonra diğer oğulları nergal ile marduk arasında rekabet baş göstermiş ve nergal, enlil klanının tarafını tutup, marduk ve oğlu nabu'yu yoketmek için kutsal kitaplarda da geçen sodom ve gomorra'nın yok edilmesi hadisesini meydana getirmiştir(islamda lut kavminin yokedilmesi işi). bu işi yaparken enlil'in en büyük oğlu ve varisi olan kuzeni ninurta ile pazarlık etmiş ve yine bu olay tevratta ibrahim ile yahve arasında yapılan pazarlık şeklinde geçmiştir. en sonunda üçüncü oğul marduk tüm mezapotamya diyarlarını ele geçirmiş ve en büyük tanrı olarak enlil tarafından kabul edilip, kutsanmıştır. artık enlil'in tüm ünvanlarına sahip olacaktır. ancak mezapotamya'yı ele geçirdiğinde ortada yaşanacak neredeyse hiç şehir kalmamıştır. üstelik tüm tanrılar dünyadan transfer olduğundan dünyada tanrı namına bir tek o kalmıştır. tanrı, şeytan ve her şey hakkında'ki yazıda bu tek tanrı hadisesine biraz değinmiştim. bu nergal ile marduk arasındaki kadar büyük olmasa bile yakup ve esav'ın rekabeti de büyüktür. birbirine kıyısından köşesinden benzer bu iki rekabet.

(adem'in yaratılması)

enki'nin yaptığı işler arasında en önemlisi insanın yaratılmasıdır. binlerce yıl yeraltında çalışan anunnaki isyanından sonra kız kardeşi ve bir çok çocuğunun babası ninki(kaburgaların hanımı)'nin yardımı ile insanı oluşturur. insanı çamurdan imal etmiş ve kanını katarak yaratılmasına vesile olmuştur. bu ilk insanlar, anunnakiler yerine yeraltındaki maden ocaklarına çalışmaya gönderilmiş olan amelu namlı kişilerdir. bildiğin amele işte. simgesi ise bir deyneğe sarılmış olan iki yılandır, ki bilen bilir, sağlığın simgesidir. bazı kişiler bu çift sarmallı yılan yüzünden enki'nin insanı yaratmasından da ötürü dna'yı bildiğini söyler. aynı simgeyi kullanan mısır tanrısı ptah'un da enki olduğu söylenir.

(yılan tanrı enki)

ve insanları yaratması yetmemiş gibi tufandan utnapiştim(nuh)'i kurtaran ve ona gemi yapmasını söyleyen, böylece tanrılar meclisinde insanlara bu tufanı söylememe sözünü tutmayan tanrıdır. bir nevi insanlara tekrar büyük bir babalık yapmıştır. tufan ise insanların çiftleşme sesinden artık sonsuz bir rahatsızlık duyan enlil'in işidir. gerçi bu tufanda insan kadınlarını sınırsızca kullanan tanrıların, tanrı-insan karışımı çocuklarını toptan yok etme işi de var. üstelik tanrılar tekrar yeryüzüne indiğinde utnapiştim'i gören ve ona oldukça kızan enlil'in gazını almasını da bilmiştir. sonra zaten hep beraber utnapiştim'in pişirdiği ete sinek gibi dadanmışlar ve aç olan karınlarını doyurmuşlardır. zaten kendisi bir sözünde insanlar olmasa ne ekinin yetişeceğini, ne de hayvanların bakılacağını söylemiş ve tanrıların da insanlara muhtaç olduğunu belirtmiştir. insanları her çeşit köle olarak kullanılmasında sakınca görmeyen bir tanrıdır. çok kurnazdır, belki kurnaz insanların soyu bu tanrıya dayanıyordur!

tüm bu özelliklerine rağmen kendisi resmen bildiğin sapıktır. çiftleşmediği kız kardeşi yok gibidir. çünkü kendisi yasal eşten olmadığından, en azından bir oğlunun varis olmasını istemiştir. kardeşi ninki'ye yapmadığını bırakmamış, önce ona tecavüz etmiş, kızı olmuş, ona da tecavüz etmiş, yine kızı olmuş ve ona da tecavüz etmiştir. o da kız doğunca tecavüz etmekten yorulmuş olacak, bu sevdadan vazgeçmiştir.

insan kızlarının ırzına geçme konusunda da bir numaradır. utnapiştim ve hatta hanok (konuşabilen ilk insan) onun oğludur. bu zevk ve eğlence merakı yüzünden yeğeni iştar'ın cazibesine dayanamamış ve onu da becermiştir, ki iştar'ı becermeyen anu oğlu kalmamış gibidir. ama bu zevk gecesi kendisine pahalıya patlamış ve sarhoşluktan bir çok ünvanını iştar'a vermiştir. bu yüzden uygarlık, kendi şehri olan eridu'dan iştar'ın şehri olan uruk'a geçmiştir.

(yukarıdakiler enlil ve oğulları, aşağı sıra ise enki oğulları)

bir çok kaynakta enki'nin yahudilerin tanrısı yahve olduğu belirtilir. ancak yahudilerin tanrısı yahve, bir çok sümer tanrısının ortak bileşimi gibidir. tevratın yaratılış bölümünde enki de vardır, enlil de, ninurta da...

(ezekiel'e gelen vahiy)